Ngân hàng siết tín dụng, doanh nghiệp SME đối mặt điều gì?

1. Bức tranh tín dụng 2025 – Tăng trưởng chậm lại, tiêu chuẩn siết chặt

Theo số liệu mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước, tăng trưởng tín dụng 9 tháng đầu năm 2025 chỉ đạt khoảng 7,2%, thấp hơn đáng kể so với cùng kỳ 2024 (9,1%). Nguyên nhân chính đến từ việc ngân hàng thận trọng hơn trong cho vay, đặc biệt ở nhóm doanh nghiệp SME vốn được xem là “rủi ro cao” trong bối cảnh thị trường chưa phục hồi ổn định. Các tiêu chí thẩm định giờ đây khắt khe hơn: từ lịch sử tín dụng, báo cáo tài chính, đến yêu cầu về tài sản đảm bảo. Một giám đốc chi nhánh ngân hàng lớn chia sẻ:

“Ngân hàng không thiếu tiền, nhưng đang thiếu sự an tâm khi cho vay. Chúng tôi buộc phải chọn lọc kỹ hơn.”

Điều này khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ vốn phụ thuộc vào dòng tiền vay ngắn hạn để vận hành gặp khó trong việc duy trì thanh khoản và mở rộng sản xuất.

2. Khi dòng tiền là “huyết mạch” bị nghẽn

Với SME, dòng tiền chính là “máu nuôi” toàn bộ hoạt động. Một doanh nghiệp có thể có sản phẩm tốt, đội ngũ mạnh, nhưng nếu dòng tiền ngắt quãng – mọi kế hoạch đều dừng lại. Thực tế, theo Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, hơn 60% SME đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn ngân hàng. Nhiều công ty phải tạm hoãn kế hoạch mở rộng, hoặc thậm chí cắt giảm nhân sự để duy trì hoạt động cơ bản.

“Doanh thu của chúng tôi giảm 20% so với năm ngoái, nhưng chi phí vốn lại tăng gần gấp đôi. Nếu không xoay được vốn, chúng tôi buộc phải thu hẹp quy mô,” - anh Lê Quang Minh, chủ doanh nghiệp ngành nội thất tại Nam Từ Liêm, chia sẻ.

Tình trạng “nghẽn” vốn cũng tạo ra một vòng xoáy: doanh nghiệp chậm thanh toán cho nhà cung cấp, nhà cung cấp lại gặp khó, và toàn chuỗi bị ảnh hưởng.

3. SME tìm hướng khác: vốn tư nhân, quỹ đầu tư và chuyển đổi mô hình

Trong bối cảnh tín dụng ngân hàng bị siết, nhiều doanh nghiệp đã chủ động tìm nguồn thay thế. Các quỹ đầu tư tư nhân (private equity), vốn mạo hiểm, và mô hình huy động cộng đồng (crowdfunding) bắt đầu được chú ý. Tại Hà Nội, một số quỹ như Do Ventures, Nextrans hay Viet Capital Ventures cho biết, số lượng startup và SME tiếp cận họ trong năm 2025 tăng gấp đôi so với 2023. Tuy nhiên, để được rót vốn, doanh nghiệp phải chứng minh năng lực quản trị, hiệu quả vận hành và định hướng bền vững, điều không dễ với phần lớn SME truyền thống.

Một xu hướng khác là chuyển đổi mô hình tài chính linh hoạt hơn, như:

• Hợp tác chuỗi, chia sẻ chi phí đầu vào.
• Bán hàng qua kênh số để tăng dòng tiền nhanh.
• Sử dụng công cụ quản lý dòng tiền, phần mềm kế toán tự động để minh bạch dữ liệu khi làm việc với ngân hàng.

“Ngân hàng sẽ không từ chối doanh nghiệp có chiến lược tài chính rõ ràng. Vấn đề là chúng ta phải chứng minh được mình xứng đáng với khoản vay.” - bà Nguyễn Thị Kim Anh, chuyên gia tài chính doanh nghiệp, nhấn mạnh.

4. Chính sách cần “mở van” đúng cách

Dù khó khăn, nhưng cơ quan quản lý cũng đang tìm hướng “mở van” hợp lý. Ngân hàng Nhà nước đã yêu cầu các tổ chức tín dụng tăng tỷ lệ cho vay với SME lên ít nhất 25% tổng dư nợ trong năm 2026, đồng thời khuyến khích phát triển gói tín dụng xanh – hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất sạch, thân thiện môi trường. Một số ngân hàng thương mại lớn cũng tung ra sản phẩm vay ưu tiên cho SME ngành chế biến, xuất khẩu, công nghệ thông tin. Tuy nhiên, những giải pháp này vẫn còn ở quy mô hạn chế, và chưa đủ sức lan tỏa đến toàn thị trường.

5. SME cần thay đổi tư duy: Không chỉ “vay để sống”, mà “vay để phát triển”

Nếu trước đây doanh nghiệp vay vốn chỉ để “chữa cháy”, thì trong giai đoạn mới, tư duy tài chính chủ động là yếu tố quyết định. Doanh nghiệp cần học cách quản trị dòng tiền, lập kế hoạch vốn trung hạn, và sử dụng công cụ công nghệ để kiểm soát chi phí. CFO của một công ty thương mại điện tử tại Hà Nội nói thẳng:

“Chúng tôi đã từng suýt phá sản vì phụ thuộc hoàn toàn vào vốn vay ngắn hạn. Sau khủng hoảng 2023, chúng tôi xây lại toàn bộ cấu trúc dòng tiền - và giờ không còn sợ ‘siết tín dụng’ nữa.”

Đó là bài học cho hàng ngàn SME Việt Nam: khủng hoảng vốn không chỉ là thử thách, mà còn là cơ hội để chuyển mình thành doanh nghiệp có năng lực tài chính thực sự.